Polskie odmiany roślin ozdobnych - w książkach i czasopismach.

Pozycja nr 1 to "Szkółkarstwo Polskie 1799-1999", J. Dolatowskiego. Jest to jedyna książka w której w jednym miejscu można znaleśc tak dużo na temat polskich odmian roślin, w żadnej innej nie ma aż tyle.  

W dwumiesięczniku "Szkółkarstwo" przedstawiane są polskie odmiany roślin, zazwyczaj jedna, a nieraz dwie odmiany. W "Szkółkarstwie" 5 opisana była magnolia japońska "Rogów"

                                      Poszukiwacze zaginionych roślin" 

W połowie XVIII wieku w niewielkiej miejscowości Góra w Wielkopolsce nieznany dziś miłośnik przyrody założył imponujący park. Położony nad Wartą, o powierzchni 1,5 hektara, szybko zyskał sławę dzięki wspaniałym dębom. Drzewa przetrwały do dziś, ale wśród wszędobylskich chwastów obumierają powoli i tracą narzucone przez ogrodników kształty. Już tylko w nas, botanikach, budzą jakieś emocje.

Ale nawet ja, kiedy przedzierałem się przez chaszcze w tym opuszczonym parku, traciłem jakąkolwiek nadzieję, że znajdę jeszcze ciekawy okaz. W pewnym momencie zauważyłem jednak nietypową, choć umierającą już gałąź dość pokaźnego dębu szypułkowego. Pęd wyrastał niemal prostopadle w górnej części pnia drzewa. Nigdy czegoś takiego nie spotkałem. Pokazałem dąb koledze, który umie rozpoznawać drzewa. Po dokładnym obejrzeniu gałęzi nie mieliśmy wątpliwości. Był to fragment zapomnianej odmiany dębu pstrego, który ma liście biało-zielone, a nie jednobarwne, zielone, jak u większość drzew tego gatunku.

Nie była to nasza jedyna "zdobycz". Dotychczas botanicy odnaleźli i opisali kilkanaście odmian drzew i krzewów, uważanych za zaginione. Niektóre z tych roślin udało nam się także wyhodować. Przed nami jeszcze tytaniczna praca. Chcemy zwiedzić wszystkie stare parki, ogrody i skwery, rozsiane po całej Polsce, w poszukiwaniu setek zapomnianych odmian roślin.

W Polsce, podobnie jak w całej Europie, ogrodnictwo było przez stulecia sztuką elitarną, rozwijaną na potrzeby panujących, arystokracji, możnych właścicieli ziemskich oraz Kościoła. Wspaniałymi ogrodami otaczano dwory i pałace. Do najsłynniejszych należą parki w Łańcucie oraz w Arkadii pod Łowiczem. Właściciele tych posiadłości nie tylko dbali o to, by ogrody zachwycały pięknem roślin i niepowtarzalną kompozycją, lecz także zakładali szkółki drzew i krzewów. Pierwszą wyhodowaną przez polskich ogrodników odmianą był stworzony w połowie XIX wieku na Wołyniu różanecznik 'Jules de Jelowicki'. Najsłynniejsze rośliny pochodziły zaś z założonej w 1889 roku szkółki w Podzamczu, w majątku Zamoyskich, położonym w pobliżu Maciejowic. Firma, kierowana przez znakomitego leśnika i ogrodnika Feliksa Rożyńskiego, sprzedawała rocznie 20 mln sztuk drzew i krzewów. W Podzamczu wyhodowano około 60 nowych odmian drzew i krzewów. Jednak większość z nich zaginęła wśród chaszczy i chwastów. Podobny los spotkał także rośliny zdobiące mniej słynne ogrody.

Na pomysł, by odszukać i opisać zaginione drzewa i krzewy, wpadł w latach 80. XX wieku słynny dendrolog Władysław Seneta. Korzystając ze starych rejestrów i ksiąg katastralnych, opracował mapę dawnych parków zakładanych przy szlacheckich dworach. Na podstawie tej dokumentacji rozpoczęliśmy poszukiwania cennych roślin. Niekiedy po dawnych pałacach nie znaleźliśmy już najmniejszego śladu. Obszar, gdzie dawniej istniał park, został dokładnie zaorany i tylko najstarsi mieszkańcy wsi pamiętali, że gdzieś tam na wzgórzu stał dwór. Zazwyczaj jednak ślad po dawnych ogrodach pozostał. Jedynie fachowiec wśród kilku-kilkunastu chorych i okaleczonych drzew mógł rozpoznać wspaniałą niegdyś aleję kasztanowców lub lip. Tak właśnie było w Podzamczu, gdzie po latach poszukiwań jeden z naszych zespołów odnalazł dendrologiczne rarytasy. Najcenniejszą z nich okazała się odmiana akacji, zwana przez botaników robinią lub grochodrzewem (Robinia pseudoacacia 'Rozynskiana'). Różni się ona tym od pozostałych odmian tego drzewa, że ma niebywale długie i wiotkie liście. W Podzamczu natrafiono też na jesion pensylwański (odmiana 'Crispa') o kulistej koronie i pomarszczonych liściach, a w Kórniku dwie stare odmiany lip - 'Zamoyskianę' i 'Diversifolię'.

Piękna odmiana olszy czarnej o koronie w kształcie włoskich topoli odkryta została natomiast w starym parku w Luszynie (okolice Płocka). Niektóre cenne drzewa znaleźliśmy na skwerach okalających kamienice w wielkich miastach. W centrum Warszawy, w niewielkim parku przy ulicy Puławskiej i Oleksińskiej, jeszcze do niedawna rósł niezwykle ozdobny jawor o trójkolorowych liściach (Acer pseudoplatanus 'Foliis Atropurpureis Argenteovariegatis'). Zimą, tuż przed śmiercią rośliny, udało nam się pobrać z niego fragment gałęzi do szczepienia. Z kolei ostatni okaz wyhodowanej w 1913 roku przez Feliksa Rożyńskiego odmiany olszy szarej znaleziono w centrum Poznania.

Dziś niektóre z odnalezionych przez warszawskich botaników roślin można już kupić w specjalistycznych sklepach ogrodniczych. Ponoć znajdują coraz więcej nabywców. Czy w Polsce nastanie zatem moda na stare, niepowtarzalne odmiany drzew i krzewów? I czy o nietypowych roślinach będziemy opowiadać tak, jak dziś o starych meblach i bibelotach?
Marcin Zych. 

Art. w  NEWSWEEK Polska 2004 rok. Autor jest doktorem biologii i pracuje w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego. 

                                                                          

Nowe odmiany dalii pana Wojciecha Salwy w "Ogrodniku" z grudnia z 1925 roku.

Dalia Narodowa,  Maria Salwa, Melancholja, Premier Grabski, Satyr.  

Nowe odmiany złocieni Braci Koprowskich na pokazie kwiatów jesiennych w Bagateli. Artykuł w "Ogrodniku" z 1925 roku. "Polonia"  - kwiaty pojedyncze, ciemno-rożowe i "Maria Koprowska" - kwiaty ciemno czerwone. 

                                                                      

W książce z 1957 roku "Byliny w paku i w ogrodzie" Z. Hellwiga jest kilka polskich akcentow:

Iris hybrida "Anka" Stefana Makowieckiego. 

Chrysanthemum maximum Mount Kościuszko, jastruń, złocień Zygmunta Hellwiga, oraz Iris sibrica Grażyna i iris hybrida Brda.  

                                                 

                    

Jeszcze raz irys Anka

Iberis sempervirens L "Lawina" , ubiorek zawszezielony "Lawina" Z. Hellwiga. 

Polskie odmiany Phlox paniculata floksów otrzymane przez Braci Hoserów i S. Lenkiewiczównę.

Biały Orzeł, Harcerz, Kordian,  Ninka, Rakowiec, Wawel.  

W Ogrodach.... z maja 2009 roku w art. "Polskie kosacce nie są biało-czerwone" - polskie odmiany irysów; Irys Albinos, Bałtyk, Kaszub, Krakowiak, Filon, Andrus, Rudowłosy itp. 

Czarna perła

 Duma Jaźwinu. 

Cisza przed burzą

W "Zieleń to życie" z maja 2014 roku w art. znanego hodowcy irysów pana Roberta Piątka "Bogini z bródką, albo kosaćce niskie" - kilka polskich odmian np. Cisza przed burzą, Czarna perła, Duma Jaźwinu. 

                                  

W nawiązaniu do polskich odmian floksów Biały Orzeł, Harcerz, Kordian,  Ninka, Rakowiec, Wawel,   o których mowa była w książce 

"Byliny w paku i w ogrodzie" znalazłam w "Działkowcu" lipiec-sierpień z 1976 roku w art. "Trwałe płomyki kwitnące latem" - apel - proźbę, którego skan zamieściłam powyżej. 

Jestem bardzo ciekawa, czy ktoś z czytelników zgłosił się do redakcji z dobrą wiadomością, czy odmiany te zostały odnalezione ?. 

W tym samym "Działkowcu" opis nowych róż wielokwiatowych; róża Irina i Marylka

W miesięczniku 'Działkowiec" z sierpnia 1994 roku art. Brata Stefana Franczaka "Liliowce" i zdjęcia jego odmian liliowców; Ada Sari, Marta, Jan Kiepura, Ewelina Pękasowa, Emilia Plater. 

                                      

W tym samym  miesięczniku 'Działkowiec" z sierpnia 1994 artykuł "Nowości polskiej hodowli", w ktorym przedstawiono: Żywotnik olbrzymi odm. Kórnik V, jodła koreańska odm. Kórnik, świerk kłujący odm. Białobok, modrzew europejski odm. Kórnik i żywotnik olbrzymi Kórnik I. 

W Działkowcu z września 1995 roku art. "Uprawa liliowców" brata Stefana Franczaka i fotografie siedmiu jego odmian. Liliowiec Ania, Stanisław Moniuszko, Król Jan III Sobieski, Dominika, Wilejka, Siloom LittieFairry i Perla Warszawy. 

                                                                               

                      

                                    

                          

                                     

      

W Działkowcu z czerwca 1992 roku art. Brata Stefana Franczaka o jego powojnikach, których  do 1992 roku - uzyskał 29 odmian. Przedstawione sa tu odmiany:  Powojnik Kacper, Kardynał Wyszyński, Matka Teresa, Alicja, Izabela, Kalina, Laura, Jadwiga. 

                                                                          

                       

                       

                        

W Działkowcu z października 1992 r, znów art. Brata  Franczaka o powojnikach i wykaz jego odmian (w pomarańczowym obramowaniu). 

                                                                         

                           

                       

                               Odmiany o kwiatach purpurowych i czerwonych. 

                        

W książce z 1978 roku "Powojniki" B. Sękowskiego  polskie odmiany clematisów, w tamtych czasach tylko W. Nolla. Clematis Inż. W. Noll, Batalionów Zośki i Parasola, Dzieci Warszawy, Ks. Albert Belgijski, Gabriel Narutowicz, Ks. Maksymilian Kolbe, Niobe. 

             

                           

                          

                                             

W Moim Pięknym Ogrodzie z czerwca 2009 roku art. Hanny Grzeszczak-Nowak "Kwiaty dla wrażliwych....leni" -  polskie odmiany liliowców, odmiany brata Franczaka. Liliowiec Andrzej Bobola, Mozaika, Danuta, Wrocław, Sylwia, Ewelina Pękasowa, Piast, Ignacy Dameyko. 

                                                                               

Liliowiec Karolina Kózka Stefana Franczaka. 

W "Zieleń to  życie" w art. "Liliowce - gorące barwy" Hanny Grzeszczak-Nowak - kilka polskiech liliowców, np. Karolina Kózka, Atumn Ray, Hit Olsztyna, Zagłoba i Miłosz.

                                                                          

         

W Działkowcu z sierpnia z 2011 roku polskie odmiany powojników w art. "Polskie powojniki"

                                                                                                       

W "Magnolii" z sierpnia 2012 roku, w dziale Szkolkarze polecają - powojnik "Warszawsaka Nike"

Pierwsze znane odmiany ogrodowe drzew i krzewów polskiej hodowli róża Józef Dzieduszycki i róża Laurenti Dzieduszycki. 

Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego Vol. 61-213, art. Kolekcje drzew i krzewów w Zarzeczu Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej - Joanny Dudek-Klimiuk, Jakuba Dolatowskiego. 

Powyżej Pani Morska, kobieta która stworzyła pierwsze polskie odmiany roślin. 

Pierwsze polskie róże powstały gdzieś tu - w Zarzeczu. 

Opis świerka pospolitego odm. "Końca" w  przepięknym nieistniejącym już czasopiśmie "Ogrody ogródki zieleńce" ze stycznia  2004 roku. Pozycja ta była miesięcznikiem, ja na ukazanie sie nowego numeru czekałam z utęsknieniem. Wieczór podczas którego miałam w ręku mowy numer był dla mnie świętem.  

                             

                                                                             

                                                                            

W "Ogrodach......" w art. Igly jak cenny kruszec świerk pospolity odm. "Końca"

Gdy w niemieckim katalogu z 2012 roku odnalazlam polskie odmiany byłam b. szczęśliwa. 

Powojnik "Warszawska Nike" i malina "Pokusa". 

                         

W "Działkowcu" z maja  w art. "Piwonie - byliny długowieczne" opisane są polskie odmiany piwoni. Piwonia Ewelina, Barbara, Jadwiga, Ursynów, Hania

Janosik

Moniuszko

W "Działkowcu" z kwietnia 1992 roku art. "Cudze chwalicie swego nie znacie"-  polskie odmiany tulipanów:  Tulipan Janosik, Moniuszko, Sambor, Profesor Wójcicki, Izabela, Karłowicz, Oleńka, Jantar, Mazowsze, Izabela, Kraków, Kmicic, Moniuszko, Polka, Joanna, Sabadiana, Rewizor i inne.

                                                                         

W Działkowcu z września 1993 roku art. "Nowe polskie tulipany i narcyzy". 

Tulipan Gryf, Victor, Pomorzanka i narcyz Mistral.

W Działkowcu z kwietnia 1995 r. art. "Narcyzy na stół Wielkanocny" i tam fotografie 2 polskich odmian: narcyz "Bursztynek" i "Mistral" hodowli ISK

                                      

                                      

 Odmiana róży Żwirko, opisana w "Cenniku nasion ogrodowych i rolnych" W.  Garnuszewskiego z 1937 . 

W Działkowcu z września 2012 roku polskie odmiany róż w art. 'Polskie róże" . Róża Mercury 2000, Ashamed Fai,  Chopen, Venrosa, Mazowsze, Prof. Kownas, Św. Tereska z Lisieur, Navoika itp. 

Róża Mazowsze

Róża Profesor Kownas

Róża Navoika i Fryderyk Chopin

Róża Venrosa, Irina, Kutno

Polskie odmiany róż przedstawione w "Ogrodach...." z grudnia 2010 roku, w art. Róże z polskim rodowodem"

Róża Chopin. 

Róża Venrosa

Róża miniaturowa Kutno

Oprócz tych trzech róż opisana została jeszcze róża pomarszczona Konstancin. 

        

                                                                            

W Działkowcu ze stycznia 1999 roku art. "Cudze chwalicie swego nie znacie...." polskie odmiany astrów, werben i lewkonii. 

W Działkowcu z marca 1999 roku w art. "Cudze chwalice swego nie znacie" polskie odmiany pelargonii, petunii i szałwi. Np. szałwia Markiza, Czardasz i Luna. 

W tym samym  "Działkowcu" z marca 1999 roku w art. "Przewodnik po roslinach cebulowych kwitnących latem" kilkanaście polskich odmian dalii, lili i mieczyków. 

W Działkowcu z października 1999 roku w art. Astry chińskie polskie odmiany astrów: aster Jolanta, Ametyst, Polo, Helenka, Agata, Jadwiga, Małgosia, Warszawskie Lila,. Izabela. 

                                                                               

W Działkowcu  z września z 1997 roku, polskie odmiany astrów: Aster Stanisław, Saba, Sonata, Flamingi, Janina, Ofelia, Biały Jubileusz, Ada i inne

W Działkowcu z kwietnia 2000 roku polskie odmiany z CNOS, asamitka Eliza, Zuza, Atefi, Daalie Oskar, Fiona, Promyk i inne. 

Polskie odmiany petunii opisane w Działkowcu z lutego 1994 roku. Petunia Karo, Arabeska, Bingo i inne. 

                                                                                 

W pierwszym numerze Magnolii z maja 2012 roku przedstawiono świerk kłujący "Białobok".

W książce 1977 roku Lilaki mgr Leszka Kostrzewy kilka polskich odmian lilaków. 

                                                                               

W Działkowcu z maja1997 roku w art. "Kiedy znów zakwitną białe bzy" 2 polskie odmiany lilaków, lilak Stefan Makowiecki i Kardynał.

Lilak pospolity "Profesor Piotr Hoser"

W "Ogrodach......" z maja 2011 roku polskie odmiany lilaków min. "Profesor Józef Brzeziński", "Profesor Piotr Hoser"

W "Zieleń to życie" w art. "Lilaki obloki zapachu" - polskie odm. lilaków. Lilak Kardynał, Prof. Hoser, Jagienka i Goplana. 

                                                                                  

W ostatnim Moim Pięknym Ogrodzie z lutego 2015 r. przedstawiono świerk pospolity Dr Barański. 

W "Magnolii" z sierpnia 2012 roku dziale Szkołkarze polecaja - dąb szypułkowy "Poznania"

W "Ogrodach......" z listopada 2005 roku  w art. "Kolekcja polskich odmian" - polskie odmiany roslin takie jak np. klon jesionolistny "Tadeusz Szymanowski", jabłoń purpurowa "Ola", clematis "Niobe", Solidarnośc", "Polish Spirit", żywotnik zachodni "Aurescens", polskie odmiany róż itp. 

W Ogrodach ....." z kwietnia 2009 roku, w art. "Powsińskie magnolie" Andrzeja Marczewskiego nowa polska magnolia Pink Glory. 

W "Ogrodach" z maja 2007 roku Malus purpurea "Ola".

Polskie odmiany mieczyków przedstawione w "Działkowcu" z kwietnia 1988 roku.

Mieczyk Denar, Kalcyt, Lemon, Srebrnik,  Talar, Kaprys, Karmel, Koral, Ballada, Cyganeria, Rutyl. Atol, Beryl, Kameleon, Lazuryt.

                                                                              

W "Ogrodach......" z listopada 2000 roku, kótki opis jałowca pospolitego "Anna Maria".

W "Zieleń to życie" z listopad-grudzień 2013  -  berberys Thunberga "Natasza". 

                                                                             

Rododendron Władysław Łokietek. 

W "Zieleń to życie" z czerwca 2014 roku,  w art. Anny Ciepłuchy "Różaneczniki - dostojne piękno" - polskie rododendrony z grupy Królewskie Rododendrony. 

W "Zieleń to życie" z sierpnia 2013 roku w art. Puszyste trawy  polska podmiana trawy Radkow. 

Polskie odmiany cisów.

 W książce "Krzewy i drzewa ozdobne" z 1989 roku, która była jakby katalogiem Szkółek Kórnickich, opisane są w niej drzewa znajdujące się w arboretum Kórnickim i jego matecznikach, bądź zostaną w najbliższym czasie

skompletowane.  Naliczyłam w niej 11 polskich odmian liściastych i 14 iglastych. 

 W "Ogrodniku Polskim" z 1901 r. nr 11 goździk pierzasty "Cud Wolski" 

Nowe azalie w "Ogrodniku Polskim" z 1882 roku: azalia Jan Matejko, azalia St. Moniuszko, azalia Tadeusz Kościuszko i inne. 

Pitcairnia hybrida Markiwiczii "Ogrodnik Polski" 1886 rok nr 20